| ALACAK HUKUKUNDA FAİZ ORANLARI VE FAİZ UYGULAMALARI |
| Alacak hukukunda en çok karşılaşılan olgulardan birisi faiz kavramıdır. Faiz kavramı hukukumuzda Borçlar Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Amme Alacaklarını Tahsili Usulü Hakkında Kanun, İcra İflas Kanunu gibi genel ve özel yasalarımız içersinde yer alan ve ekonomik süreçte en çok karşılaşılan bir kavramdır. |
| Bu yazı dizimizde faiz kavramlarını açıklamaya ve uygulamaya yönelik yargıtay kararları ile düzenlenmiş bilirkişi raporlarına yer vermeye çalışacağız. |
| 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun |
| Yasal faiz 1994 yılından önce Borçlar Kanunu 72.maddesi, TTK . 9.maddesi ile belirlenirken bu tarihten itibaren 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanun’da ifadesini bulmuş ve çeşitli değişikliklerle günümüze kadar uygulanmıştır. Bu nedenle 3095 sayılı yasa uygulamasında karşılaşılan yasal faiz, temerrüt faizi, reeskont faizi,iskonto faizi, ticari faiz ve avans faizi tanım ve uygulamaları yazımızın konusunu oluşmaktadır. |
| KANUNİ FAİZ |
| |
| MADDE 1) - (Değişik: 4489 - 15.12.1999 / m.1 - Yürürlük m.4) |
| Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununa göre faiz ödenmesi gereken hallerde, miktarı sözleşme ile tespit edilmemişse bu ödeme, yıllık, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının önceki yılın 31 Aralık günü kısa vadeli kredi işlemlerinde uyguladığı reeskont oranı üzerinden yapılır. Söz konusu reeskont oranı, 30 Haziran günü önceki yılın 31 Aralık günü uygulanan reeskont oranından beş puan veya daha çok farklı ise, yılın ikinci yarısında bu oran geçerli olur. |
| |
| 3095 sayılı yasanın 01.01.2000 tarihinden 30.04.2005 tarihine kadar uygulamasında ; yasada öngörülen çerçevede T.C. Merkez Bankası tarafından açıklanan “ Reeskont ve Avans İşlemlerinde Uygulanacak Faiz Oranları “ ana hareket noktasını oluşturmaktadır. |
| 3095 sayılı yasanın 4489 sayılı kanun ile değiştirilen ve 01.01.2000 tarihinden itibaren yürürlülükte olan 3095 sayılı yasanın değişik 1.maddesi , 5335 sayılı yasanın 14. maddesi ile 30.04.2005 tarihinden geçerli olmak üzere değiştirilmiş ve 01.05.2005 tarihinden itibaren uygulanmak üzere “ kanuni faiz oranı yıllık % 12 “ olarak ,01.01.2006 tarihinden itibaren de 2005/9831 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla kanuni faiz yıllık % 9 olarak belirlenmiştir. |
| Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan “Reeskont ve Avans İşlemlerinde Uygulanan Faiz Oranları |
| Yürürlük Tarihi |
İskonto Oranı (%) |
Avans Faiz Oranı (%) |
|
01.01.1990 |
40 |
45 |
|
20.09.1990 |
43 |
48,25 |
|
23.11.1990 |
45 |
50,75 |
|
15.02.1991 |
48 |
54,50 |
|
27.01.1994 |
56 |
65 |
|
21.04.1994 |
79 |
98 |
|
12.07.1994 |
70 |
85 |
|
27.07.1994 |
63 |
75 |
|
01.10.1994 |
55 |
64 |
|
10.06.1995 |
52 |
60 |
|
01.08.1995 |
50 |
57 |
|
02.08.1997 |
67 |
80 |
|
30.12.1999 |
60 |
70 |
|
17.05.2002 |
55 |
64 |
|
14.06.2003 |
50 |
57 |
|
08.10.2003 |
43 |
48 |
|
15.06.2004 |
38 |
42 |
|
13.01.2005 |
32 |
35 |
|
25.05.2005 |
28 |
30 |
|
20.12.2005 |
23 |
25 |
|
20.12.2006 |
27 |
29 | |
| 3095 sayılı yasanın değişik 1.maddesinde ön görülen çerçevede Uygulanacak Yasal Faiz Oranları aşağıya çıkarılmıştır |
| TARİH ARALIĞI |
KANUNİ FAİZ ORANI |
|
01.01.1998 - 31.12.1999 |
% 50 |
|
01.01.2000 - 30.06.2002 |
% 60 |
|
01.07.2002 - 30.06.2003 |
% 55 |
|
01.07.2003 - 31.12.2003 |
% 50 |
|
01.01.2004 - 30.06.2004 |
% 43 |
|
01.07.2004 - 30.04.2005 |
% 38 |
|
01.05.2005 - 31.12.2005 |
% 12 |
|
01.01.2006 tarihinden itibaren |
% 9 dur | |
| UYGULAMAYA YÖNELİK ÖRNEK BİLİRKİŞİ RAPORLARI |
| Örnek 1 |
T.C.
ŞİŞLİ .... İCRA MAHKEMESİ (HUKUK)
SAYIN HAKİMLİĞİNE |
| BİLİRKİŞİ RAPORU |
| DOSYA NO |
: 2007/...... E. |
| İCRA DOSYA NO |
: Şişli ... İcra Müdürlüğü ......./...... Esas |
| DAVACI |
: ........... Belediye Başkanlığı |
| Vekili |
: Av. O.A. |
| DAVALI |
: M. K. |
| Vekilleri |
: Av. H. P. |
| DAVA KONUSU |
: Faize itiraz | |
| BİLİRKİŞİLİĞİME TEVDİ EDİLEN GÖREV : Dayanak ilam uyarınca takip tarihi itibariyle istenebilecek faizin hesaplanması |
| I - DOSYA TESBİTLERİ |
| 1- İLAM = Gaziosmanpaşa Asliye Hukuk Mahkemesi 14.07.2006 tarih ......./....... Esas, ....../...... Karar sayılı ilamında; |
|
493.148,09 YTL |
Kamulaştırmasız el atma bedeli, dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte |
|
19.314,85 YTL |
(19.314.856.860 TL) bakiye harç |
|
25.005,92 YTL |
(25.005.923.600 TL) ücreti vekalet |
|
500,82 YTL |
(500.820.000 TL) mahkeme masraflarının % 91 ‘nin davalıdan tahsil edilerek davacılara verilmesine |
|
7.315,03 YTL |
davacı tarafından yatırılan peşin harcın tamamının davalıdan tahsiline davalılara verilmesine hükmedilmiştir. | |
| 2- TAKİP TALEBİ = Şişli .... İcra Müdürlüğü ...../......... E. dosyasında 18/01/2007 tarihli ilamlı takip talebinde; |
| 493.148,09 YTL |
Asıl Alacak |
| 368.535,47 YTL |
Vadelerden itibaren değişen oranlarda İşlemiş yasal faiz |
|
26.629,99 YTL |
Harç |
|
455,74 YTL |
Yargılama gideri |
|
25.005,00 YTL |
Yargılama vekil ücreti |
|
118.536,24 YTL |
toplam alacağın iş mas. Üc. Vek. Ve asıl alacağa işleyecek değişen oranlarda yasal faiz talep edilmiştir. | |
| 3- TAKİBE İTİRAZ = Borçlu vekili 02.02.2007 tarihli dava dilekçesinde, asıl alacağa hesaplanan faizin yüksek hesaplandığı, fazla hesaplanan kısmı için iptalini talep etmektedir. |
| II - HESAPLAMALAR |
| YASAL FAİZ = Takip dayanağı ilamda asıl alacağa dava tarihinden (12.12.2003) itibaren yasal faiz ile birlikte hükmedilmiştir. |
| Uygulanacak Yasal Faiz Oranları= 12.12.2003 tarihinden 30.04.2005 tarihine kadar 3095 sayılı yasanın değişik 1. maddesinde öngörülen koşullar çerçevesinde belirlenen oranlar, 01.05.2005 tarihinden 31.12.2005 tarihine kadar 5335 sayılı yasanın 14. maddesi ile belirlenen oran, 01.01.2006 tarihinden 18.01.2007 takip tarihine kadar 2005/9831 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen oran olup, faiz oranları aşağıya çıkartılmıştır. |
| 12.12.2003 |
tarihinden |
31.12.2003 |
tarihine kadar % 50 |
| 01.01.2004 |
tarihinden |
30.06.2004 |
tarihine kadar % 43 |
| 01.07.2004 |
tarihinden |
30.04.2005 |
tarihine kadar % 38 |
| 01.05.2005 |
tarihinden |
31.12.2005 |
tarihine kadar % 12 |
| 01.01.2006 |
tarihinden |
18.01.2007 |
tarihine kadar % 9 | |
| Yasal Faizin Hesaplanması |
| Alacak |
Tarih Aralığı |
Süre |
Oran |
Hesaplanan Faiz |
| 493.148,09 YTL |
12.12.2003-31.12.2003 |
18 gün |
% 50 |
12.328,70 YTL |
| |
01.01.2004-30.06.2004 |
180 gün |
% 43 |
106.026,84 YTL |
| |
01.07.2004-30.04.2005 |
300 gün |
% 38 |
156.163,56 YTL |
| |
01.05.2005-31.12.2005 |
240 gün |
% 12 |
39.451,85 YTL |
| |
01.01.2006-31.12.2007 |
378 gün |
% 9 |
46.602,49 YTL |
| |
Hesaplanan Yasal Faiz |
360.573,44 YTL | |
| Takip talebinde asıl alacağa 368.535,47 (-) 360.573,44 = 7.962,03 YTL fazla yasal faiz talep edilmiştir. |
| Dayanak ilamda 500,82 YTL mahkeme masrafının % 91 ‘nin davalıdan tahsil edilerek davacıya verilmesine hükmetmiş olup 500,82 x 0,91 = 455,74 YTL dir. |
| Takip talebinde ilam uyarınca istenebilecek alacak; |
|
493.148,09 YTL |
Asıl Alacak |
|
360.573,44 YTL |
Asıl alacak yasal faizi |
|
26.629,99 YTL |
Harç |
|
455,74 YTL |
Y argılama gideri |
|
25.005,00 YTL |
Vekaleti ücret |
|
505.812,26 YTL |
alacak hesaplanmıştır. | |
| III - SONUÇ |
| Şişli ..... İcra (Hukuk) Mahkemesi ...../...... E, Şişli .... İcra Müdürlüğü ...../..... E. dosyasında takip talebinde; |
| 1- Dayanak ilama uygun istenebilecek alacak; |
|
493.148,09 YTL |
Asıl Alacak |
|
360.573,44 YTL |
Asıl alacak yasal faizi |
|
26.629,99 YTL |
Harç |
|
455,74 YTL |
Yargılama gideri |
|
25.005,00 YTL |
Vekaleti ücret |
|
505.812,26 YTL |
alacak hesaplanmıştır. | |
2- Takip talebinde asıl alacağa 7.962,03 YTL fazla yasal faiz talep edilmektedir.
Sayın Mahkemenizin görüş ve takdirlerine arz ederim. |
| Bilirkişi ..../..../2007 |
| Örnek : 2 |
T.C.
ŞİŞLİ .... İCRA MAHKEMESİ (HUKUK)
SAYIN HAKİMLİĞİNE |
| BİLİRKİŞİ RAPORU |
| DOSYA NO |
: ..../..... Esas |
| İCRA DOSYA NO |
: Şişli ... İcra Müdürlüğü ......./...... Esas |
| DAVACI |
: Milli Eğitim Bakanlığı adına İstanbul Muhakemat Müd. |
| Vekili |
: Av. S. Ö. |
| DAVALI |
: D. Ç. İnş. Tic. San. Ltd. Şti. |
| Vekilleri |
: Av. A. Ö.N |
| DAVA KONUSU |
: Faize itiraz | |
| BİLİRKİŞİLİĞİME TEVDİ EDİLEN GÖREV : Takip dayanağı ilam uyarınca takip tarihi itibariyle istenebilecek faiz miktarının hesaplanması |
| DOSYA ÜZERİNDEN TESPİTLER |
| 1- İLAM = Ankara 1. İdare Mahkemesi 13.10.2005 tarih, 2002/87 E, 2005/988 Karar sayılı ilamında; |
|
33.800.000.000 TL. |
Maddi tazminatın 06.09.1999 tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte, |
|
1.825.000.000 TL. |
Nisbi karar harcından peşin alınan 733.489.000 TL harcın mahsubuyla 1.091.711.000 TL harcın davacıya tamamlattırılmasına |
|
1.155.394.800 TL. |
Yargılama gideri |
|
3.144.000.000 TL. |
Avukatlık ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine hükmetmiştir | |
| 2- TAKİP TALEBİ = = Şişli 5. İcra Müdürlüğü ......./...... E dosyasında 11.08.2006 tarihli ilamlı takip talebinde; |
|
1.155,39 YTL |
Yargılama gideri |
|
114,40 YTL |
13.10.2005-11.08.2006 arası işl. faiz alac. (Y.faiz % 12) |
|
3.144,00 YTL |
İlam Av. Ücreti |
|
311,31 YTL |
13.10.2005-11.08.2006 arası işl. faiz alac. (Y.faiz % 12) |
|
33.800,00 YTL |
Maddi tazminat |
|
106.041.63 YTL |
06.09.1999-11.08.2006 arası işl. faiz alac. (Y.faiz % 12) |
|
144.566,73 YTL |
Toplam alacak talep edilmiştir. | |
| 3- DAVA TALEBİ = Davacı (borçlu) vekili tarafından 25.08.2006 tarihli dava dilekçesinde; Takibe konu alacak miktarına, yargılama giderine ve avukatlık ücretine işletilen faiz miktarından fazla hesaplandığını, ödeme emrinin iptali talep edilmiştir. |
| I - HESAPLAMALAR |
| YASAL FAİZ = Takip dayanağı ilamda maddi tazminat alacağına 06.09.1999 tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte hükmedilmiştir. |
| Takip talebinde ayrıca diğer hükmedilen yargılama ve avukatlık ücreti alacaklarına da karar tarih tarihinden itibaren yasal faiz talep edilmiştir. |
| İlam ve talebe göre uygulanacak yasal faiz oranları; 06.09.1999 tarihinden 30.04.2005 tarihine kadar 3095 sayılı yasanın değişik 1. maddesinde öngörülen koşullar çerçevesinde belirlenen oranlar, 01.05.2005 tarihinden 31.12.2005 tarihine kadar 5335 sayılı yasanın 14. maddesiyle belirlenen oran, 01.06.2006 tarihinden 11.08.2006 takip tarihine kadar 2005/9831 sayılı Bakanlar Kurulu Kararıyla belirlenen oran olup, dönemler halinde çıkarılmıştır. |
| 06.09.1999 |
tarihinden |
31.12.1999 |
tarihine kadar % 50 |
| 01.01.2000 |
tarihinden |
30.06.2002 |
tarihine kadar % 60 |
| 01.07.2002 |
tarihinden |
30.06.2003 |
tarihine kadar % 55 |
| 01.07.2003 |
tarihinden |
31.12.2003 |
tarihine kadar % 50 |
| 01.01.2004 |
tarihinden |
30.06.2004 |
tarihine kadar % 43 |
| 01.07.2004 |
tarihinden |
30.04.2005 |
tarihine kadar % 38 |
| 01.05.2005 |
tarihinden |
31.12.2005 |
tarihine kadar % 12 |
| 01.01.2006 |
tarihinden |
11.08.2006 |
tarihine kadar % 9 | |
| 1- Faiz Hesaplamaları |
| a) Maddi Tazminat Alacağı Yasal Faizi |
| Maddi Tazminat |
Tarih Aralığı |
Süre |
Oran |
Hesaplanan Faiz |
| 33.800,00 YTL |
06.09.1999-31.12.1999 |
114 gün |
% 50 |
5.351,67 YTL |
| |
01.01.2000-30.06.2002 |
900 gün |
% 60 |
50.700,00 YTL |
| |
01.07.2002-30.06.2003 |
360 gün |
% 55 |
18.590,00 YTL |
| |
01.07.2003-31.12.2003 |
180 gün |
% 50 |
8.450,00 YTL |
| |
01.01.2004-30.06.2004 |
180 gün |
% 43 |
7.267,00 YTL |
| |
01.07.2004-30.04.2005 |
300 gün |
% 38 |
10.703,33 YTL |
| |
01.05.2005-31.12.2005 |
240 gün |
% 12 |
2.704,00 YTL |
| |
01.01.2006-11.08.2006 |
221 gün |
% 9 |
1.864,75 YTL |
| 33.800,00 YTL |
TOPLAM HESAPLANAN YASAL FAİZ |
105.633,45 YTL | |
| Maddi tazminat alacağına takip talebinde (106.041,63-105.633,45) 408,18 YTL fazla faiz talep edilmiştir. |
| b) Yargılama gideri Yasal Faizi |
| Yargılama Gideri |
Tarih Aralığı |
Süre |
Oran |
Hesaplanan Faiz |
|
1.155,39 YTL |
13.10.2005-31.12.2005 |
77 gün |
% 12 |
29,66 YTL |
| |
01.01.2006-11.08.2006 |
221 gün |
% 9 |
63,84 YTL |
| |
TOPLAM HESAPLANAN YASAL FAİZ |
93,00 YTL | |
| Yargılama gideri alacağına takip talebinde (114,00-93,00) YTL fazla talep edilmiştir. |
| c) Avukatlık ücret Alacağı Yasal Faizi |
| Av. Vekalet Ücreti |
Tarih Aralığı |
Süre |
Oran |
Hesaplanan Faiz |
|
3.144,00 YTL |
13.10.2005-31.12.2005 |
77 gün |
% 12 |
80,70 YTL |
| |
01.01.2006-11.08.2006 |
221 gün |
% 9 |
173,71 YTL |
| |
TOPLAM HESAPLANAN YASAL FAİZ |
254,41 YTL | |
| Avukatlık ücretine takip talebinde (311,31-254,41) 56,90 YTL fazla talep edilmiştir. |
| 2- TALEP EDİLEBİLİR ALACAK |
| Şişli 5. İcra Müdürlüğü ......./...... E. dosyasında 11.08.2006 tarihli ilamlı takip talebinde ilama uygun talep edilebilir alacak; |
|
33.800,00 YTL |
Maddi Tazminat |
|
105.633,45 YTL |
İ şlemiş yasal faiz (06.09.1999-11.08.2006) |
|
1.155,39 YTL |
Yargılama gideri |
|
93,00 YTL |
İşlemiş yasal faiz (13.10.2005-11.08.2006) |
|
3.144,00 YTL |
Av. Vekalet ücreti |
|
254,41 YTL |
İşlemiş yasal faiz (13.10.2005-11.08.2006) |
| Toplam 144.080,25 YTL |
alacak hesaplanmıştır. | |
| III - SONUÇ |
| Şişli ... İcra Mahkemesi (Hukuk) ......../..... E. ve Şişli .. İcra Müdürlüğü ......./....... E. dosyasında; |
| 11.08.2006 takip tarihinde ; |
| 1- Talep edilebilir alacak |
|
33.800,00 YTL |
Maddi Tazminat |
|
105.633,45 YTL |
İşlemiş yasal faiz (06.09.1999-11.08.2006) |
|
1.155,39 YTL |
Yargılama gideri |
|
93,00 YTL |
İşlemiş yasal faiz (13.10.2005-11.08.2006) |
|
3.144,00 YTL |
Av. Vekalet ücreti |
|
254,41 YTL |
İşlemiş yasal faiz (13.10.2005-11.08.2006) |
|
Toplam 144.080,25 YTL |
alacak hesaplanmıştır. | |
| 2- Maddi tazminat alacağı 408,18 YTL |
| Yargılama Gideri 21,40 YTL |
| Avukatlık ücret alacağı 56,90 YTL |
| Toplam 486,48 YTL fazla faiz talep edildiği hesaplanmıştır. |
| Sayın mahkemenizin görüş ve takdirlerine arz ederim |
| Bilirkişi ..../.../.2006 |
SMMM Hüseyin ÖZOKUTGEN 
